Data publikacji: Piątek, 12.04.2024

Rozwój dźwięku przestrzennego: od Dolby do DTS:X

Dobrej jakości dźwięk jest w stanie znacząco poprawić wrażenia płynące z seansu filmowego lub zabawy z grami, sprawiając, że czujemy się, jakbyśmy zostali wciągnięty w sam środek akcji. O fakcie tym czym często zapomina wiele osób kompletujących zestawy telewizyjne, ignorując potencjał drzemiący w dźwięku przestrzennym. Pomijanie podczas zakupów kwestii sprzętu surround lub zwracanie na niego minimalnej uwagi wynika z tego, że dla laika niezwykle trudne wydaje się zrozumienie wszystkich zawiłości związanych ze specjalistyczną terminologią i systemami dźwięku, które są proponowane przez producentów głośników i kompletów kina domowego. Odpowiedzmy sobie zatem na pytanie, czym jest dźwięk przestrzenny i co kryje się pod pojęciami, takimi jak Dolby Atmos lub DTS:X.

Modern home cinema with flat tv and audio equipment

Czym jest dźwięk przestrzenny?
Jakie są dostępne rodzaje głośników z dźwiękiem przestrzennym?
Dźwięk przestrzenny a standardy technologiczne

Czym jest dźwięk przestrzenny?

Dźwięk przestrzenny to idea, która zrodziła się jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Jej celem jest otoczenie nas ze wszystkich stron wieloma źródłami dźwięku, dzięki temu wrażenia z oglądania filmu lub słuchania muzyki wydają się znacznie bardziej naturalne, niż gdy doświadczamy ich jedynie za pośrednictwem dwóch frontowych głośników stereo. Aby w pełni cieszyć się z efektu, odtwarzany sygnał audio powinien być jednak specjalnie do tego celu przygotowany i nagrany niezależnie na wielu ścieżkach dźwiękowych, z których każda odpowiada konkretnemu głośnikowi.

Każdy głośnik surround odtwarza więc nieco inne dźwięki, dzięki temu możemy np. wyraźnie usłyszeć, z której strony zbliża się samochód do bohatera oglądanego filmu, albo zlokalizować pozycję konkretnych instrumentalistów na nagraniu z koncertu. Aby system ten jednak mógł działać, wchodzące w jego skład urządzenia powinny być prawidłowo skonfigurowane i ustawione.

Czytaj również: Kino domowe 5.1 vs 7.1

Na system dźwięku przestrzennego składa się zestaw wielu głośników w różnych konfiguracjach, który zmieniał się na przestrzeni lat. Dodajmy, że oryginalnie technologia surround zarezerwowana była wyłącznie dla sal kinowych, ze względu na ogromne koszty związane z instalacją systemu nagłośnieniowego. Z czasem doświadczenia zdobyte przez projektujących je inżynierów zostały następnie przeniesione bezpośrednio do domów i zaadaptowane na ich potrzeby.

Obecnie instalacja systemu surround w salonie jest wydatkiem od kilku do kilkunastu tysięcy złotych, nie jest to więc rozwiązanie dla każdego, zwłaszcza że wymaga ono sporej ilości miejsca, wokół kanapy zawieszamy bowiem i ustawiamy nieraz nawet kilkanaście głośników.

Jakie są dostępne rodzaje głośników z dźwiękiem przestrzennym?

Dostępne w sklepach zestawy głośników i kompletów kina domowego dostępne są w kilku najczęściej spotykanych konfiguracjach. Zazwyczaj konsumenci zamawiają gotowe zestawy głośników, choć można je również kompletować, korzystając z urządzeń różnych producentów.

Głośniki do dźwięku przestrzennego 5.1

Zestaw tego typu składa się z głównego głośnika lewego i prawego, głośnika centralnego, dwóch głośników tylnych oraz subwoofera (głośnik niskotonowy). Filmy i inne materiały wideo lub audio obsługujące tę konfigurację znajdziemy na płytach DVD i Blu-ray oraz w serwisach streamingowych.

Głośniki do dźwięku przestrzennego 7.1

Zestaw składa się z głośnika centralnego, dwóch głośników przednich, dwóch bocznych, a także dwóch tylnych plus subwoofera. Filmy i inne materiały audio i wideo ze ścieżkami dźwiękowymi dla tej konfiguracji znajdziemy na płytach Blu-ray oraz w niektórych serwisach streamingowych.

Głośniki do dźwięku przestrzennego 9.1

Schemat jest tu identyczny jak w przypadku standardu 7.1, z tym że instaluje się dwa dodatkowe przednie głośniczki pod sufitem, które są skierowane w stronę odbiorców. Aby w pełni korzystać z tej konfiguracji, zalecane jest sięgnięcie po filmy i materiały audio korzystające z technologii Dolby Atmos.

Dźwięk przestrzenny a standardy technologiczne

Dolby Surround

Liderem w rozwoju technologii dźwięku przestrzennego jest firma Dolby Laboratories, która od lat 70. opracowała ogromną liczbę patentów i technologii poprawiających jakość nagrań audio oraz ich kompresję. W 1982 roku na rynku pojawiły się urządzenia wspierające standard Dolby Surround, pozwalające po raz pierwszy cieszyć się w domach dźwiękiem przestrzennym.

Ze względu na ograniczenia ówczesnej technologii był on jednak symulowany i składał się wyłącznie z dwóch ścieżek stereo. Dolby Surround obsługiwał analogowy dźwięk, korzystając z głośników w formacie 5.1.

Dolby Pro Logic

Następca technologii surround, który obsługiwał również wyłącznie dźwięk stereo, odtwarzając go na głośnikach w 5.1 lub 7.1, korzystając z zaawansowanych kodeków i sztuczek technicznych. Technologia była rozwijana od końca lat 80. do końca pierwszej dekady XXI wieku, w 2014 roku została ponownie przemianowana na Dolby Surround.

Dolby Digital

Standard obsługujący po raz pierwszy wielościeżkowy dźwięk zaprojektowany z myślą o systemach głośnikowych w formacie 5.1 i 7.1. Stało się to możliwe dzięki wykorzystaniu cyfrowego kodowania dźwięku. W latach 90., kiedy technologia została wprowadzona na rynek, przeciętny konsument mógł skorzystać z niej, kupując wyłącznie wybrane płyty CD, Laser Disc lub DVD.

Dolby TrueHD i Dolby Digital Plus

Standardy będące następcami Dolby Digital, obsługujące najwyższej jakości bezstratny sygnał dźwiękowy w formacie 5.1 i 7.1. Korzystają z niego między innymi nagrania na płytach Blu-ray oraz niektóre filmy lub seriale dostępne w serwisach streamingowych.

Dolby Atmos

To standard, który jest w stanie pracować ze 128 osobnymi źródła dźwięku, a także obsługiwać równocześnie nawet do 400 głośników. Z technologii korzysta więc obecnie wiele sal kinowych, wsparcie dla niej oferują także domowe urządzenia RTV (soundbary, telewizory, zestawy kina domowego), a nawet sprzęt mobilny.

Stanowi ona zupełnie nowe podejście do projektowania ścieżek dźwiękowych, inżynierowie nie muszą bowiem przypisywać poszczególnych źródeł dźwięku do konkretnych kanałów audio. Dzięki temu Dolby Atmos współpracuje z dowolnymi konfiguracjami głośników przestrzennych i skaluje się w zależności od ich liczby, zapewniając większy realizm bez utraty jakości.

DTS:X

To standard opracowany przez amerykańską spółkę DTS, która od 30 lat jest głównym konkurentem Dolby na rynku technologii związanych z dźwiękiem. DTS:X to jedna z najnowszych propozycji inżynierów pracujących dla firmy, stanowiąca bezpośrednią konkurencję dla Dolby Atmos.

Sygnał audio kodowany przy jej użyciu również korzysta z wirtualnych źródeł dźwięku niezależnych od liczby jego kanałów. Wsparcie dla DTS:X oferują zarówno sale kinowe, jak i soundbary lub zestawy kina domowego. Technologia dynamicznie dopasowuje się do liczby posiadanych głośników, zapewniając optymalną i najwyższą możliwą jakość dźwięku przestrzennego.

Zdjęcie: Envato Elements

Polecamy:

Autor: Michał Kułakowski